رده‌بندی گذرنامه چیست؟
رده‌بندی گذرنامه اشاره به فرایند ارزیابی و مقایسه گذرنامه‌های کشورهای مختلف جهان، بر اساس سطح سفر آزادانه دارندگان آنها به خارج از مرزهای کشورشان دارد. رده‌بندی معمولاً با استفاده از شاخص گذرنامه (Passport Index) انجام می‌شود، که روش‌ها و معیارهای خاص را برای محاسبه آزادی جابجایی جهانی مربوط به هر گذرنامه به کار می‌گیرد. ارزیابی این جابجایی آزادانه مبتنی بر تعداد مقاصدی است که دارندگان هر گذرنامه می‌توانند بدون ویزا یا با ویزای فرودگاهی یا مجوز الکترونیکی سفر (eTA) به آنها سفر کنند. راهنمای شاخص گذرنامه (Zenith Mark)، دقیق و جدیدترین رده‌بندی گذرنامه‌ها را ارائه کرده، و از روشی ساده و کاربرپسند استفاده می‌کند، که به‌راحتی توسط همه کاربران قابل‌فهم است. نتایجی قابل‌اعتماد و دقیق ارائه می‌کند، و به ارزیابی قدرت هر گذرنامه در رده‌بندی و طیف سفر آزادانه که در اختیار دارندگانش قرار می‌دهد می‌پردازد.
شیوه کار راهنمای شاخص رده‌بندی گذرنامه (Zenith Mark)
راهنمای شاخص رده‌بندی گذرنامه (Zenith Mark)، روشی جامع جهت ارزیابی و مقایسه گذرنامه‌های کشورهای مختلف جهان به کار می‌گیرد. با تحلیل دقیق الزامات ویزا و سیاست‌های اعمال‌شده توسط کشورهای مختلف جهان، این شاخص 199 گذرنامه را به ترتیب نزولی رده‌بندی می‌کند. این عدد نشان‌دهنده کشورها و سرزمین‌هایی است که دارای گذرنامه اختصاصی خود هستند.
این رده‌بندی عمدتاً مبتنی بر تعداد مقاصد سفر بدون ویزا است که دارندگان گذرنامه‌های مختلف می‌توانند به آنها سفر کنند. در این شاخص، در مجموع 229 مقصد تعریف‌شده است. این مقاصد شامل کشورها و سرزمین‌هایی هستند که از سیستم مستقل گذرنامه برخوردارند. توجه به اینکه مهم است که این شاخص همچنین 31 سرزمین را هم لحاظ می‌کند، که باآنکه گذرنامه اختصاصی خود را صادر نمی‌کنند، اما با اهداف ارزیابی در فهرست مقاصد در نظر گرفته شده‌اند. این رویکرد، ارزیابی جامع در مورد قدرت هر گذرنامه و دامنه سفر آزادانه با آن را تضمین می‌نماید.
راهنمای شاخص رده‌بندی گذرنامه (Zenith Mark) متعهد به روش جامع ذیل است:
- تحلیل الزامات ویزا: الزامات ویزا برای دارندگان گذرنامه‌های عادی کلیه کشورها و سرزمین‌ها که گذرنامه صادر می‌کنند (199 گذرنامه) برای سفر به هر یک از 229 مقصد جهانی، جهت اقامت کوتاه‌مدت، مانند گردشگری و تجارت، به‌دقت بررسی می‌شوند. چندین منبع اطلاعاتی، شامل داده‌های اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA)، وب‌سایت‌های دولت‌های مربوط، و سایر منابع رسمی و قابل‌اعتماد مربوط به سیاست‌های ویزایی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- دسته‌بندی مقاصد: بر اساس اطلاعات موجود در مورد سیاست‌های ویزایی و الزامات ویزا برای هر یک از مقاصد، مقاصد مربوط به هر گذرنامه در پنج گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند:
- دسترسی بدون ویزا
- ویزای فرودگاهی
- مجوز الکترونیکی سفر (eTA)
- ویزای آنلاین (e-Visa) کرد
- نیازمند ویزا (VAC) درخواست ویزای عادی کرد
- محاسبه مقاصد بدون ویزا: تعداد مقاصدی که در سه دسته‌بندی اول قرار دارند (دسترسی بدون ویزا، ویزای فرودگاهی، و مجوز الکترونیکی سفر) برای هر گذرنامه جمع زده می‌شود، که نتیجه به‌دست‌آمده، مجموع مقاصدی است که برای سفر به آنها نیاز به دریافت ویزا از قبل نیست که «مقاصد بدون ویزا» برای هر گذرنامه به شمار می‌آیند.
- رده‌بندی بر اساس مقاصد بدون ویزا: گذرنامه‌ها به ترتیب نزولی و بر اساس تعداد مقاصد بدون ویزای هر گذرنامه‌ها رده‌بندی می‌شوند. گذرنامه برتر، که رتبه نخست را در رده‌بندی به خود اختصاص می‌دهد، قوی‌ترین گذرنامه در جهان است، که بالاترین میزان جابجایی آزادانه جهانی و دسترسی به بیشترین مقاصد بدون ویزا را در اختیار دارنده‌اش قرار می‌دهد.
- نظارت و به‌روزرسانی‌های مستمر: به‌روزرسانی سیاست‌های ویزایی به طور مستمر تحت نظارت هستند، و رده‌بندی گذرنامه‌ها بر اساس تغییرات صورت گرفته در زمینه مقاصد بدون ویزای هر گذرنامه بلافاصله به‌روزرسانی می‌شود.
عوامل مؤثر در شکل‌گیری قدرت گذرنامه
قدرت و رده‌بندی گذرنامه تحت تأثیر عوامل مختلف، از جمله روابط دیپلماتیک، سیاسی، اقتصادی و ملاحظات امنیتی قرار دارد. بااین‌حال، عامل تعیین‌کننده اصلی، توافقنامه‌های معافیت از ویزاست که بین کشورهای منعقد می‌شوند. قدرت گذرنامه بستگی به سطح سفر آزادانه دارندگان آن دارند، یعنی تعداد کشورهایی که دارنده گذرنامه برای سفر به آنها نیاز به دریافت ویزا پیش از سفر ندارد. در حقیقت، هر چه دارنده گذرنامه دسترسی به مقاصد بدون ویزای بیشتر داشته باشد، به همان نسبت به قدرت گذرنامه‌اش افزوده می‌شود، که نتیجه آن قرار گرفتن در رتبه بالاتر در شاخص رده‌بندی گذرنامه است.
فرصت‌های گسترش جابجایی آزادانه و سفرهای بین‌المللی
افرادی که دارنده گذرنامه با رتبه پایین‌تر در شاخص جهان گذرنامه هستند ممکن است هنگام سفر به مقاصد مختلف در سراسر جهان، در مقایسه با دارندگان گذرنامه‌های بالاتر در جدول رده‌بندی، دچار چالش شوند. بااین‌حال، چندین مسیر و راهکار برای افزایش جابجایی آزادانه و سفرهای بین‌المللی افراد وجود دارند. یکی از این راهکارها، دریافت گذرنامه از طریق برنامه‌های دریافت شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری است. با دریافت گذرنامه دوم، مسافران می‌تواند گزینه‌های خود را برای جابجایی بین‌المللی افزایش داده و محدودیت‌های ایجادشده توسط گذرنامه اول خود را کاهش دهند.
واژه‌نامه
شاخص رده‌بندی گذرنامه
ابزاری جهت ارزیابی و رده‌بندی گذرنامه‌ها بر اساس تعداد مقاصد سفر بدون ویزای آنهاست..
سفر بدون ویزا
توانایی سفر و ورود به مقصد خاص، بدون دریافت ویزا از قبل.
ویزای فرودگاهی
ویزا در بدو ورود مسافر، توسط مقامات کشور یا سرزمین مقصد صادر می‌شود، که نیاز به درخواست از قبل را حذف می‌کند.
مجوز الکترونیکی سفر
مجوز آنلاین که برخی مسافران معاف از ویزا باید قبل از سفر خود، جهت غربالگری اطلاعاتشان دریافت کنند.
ویزای الکترونیکی
ویزایی که از طریق درخواست آنلاین دریافت می‌شود، که معمولاً غیر فیزیکی است و نیازمند مشخصات شخصی، عکس و هزینه ویزا.
ویزای عادی
ویزای سنتی اخذشده از طریق درخواست در سفارت‌ها، کنسولگری‌ها، یا مرکز درخواست ویزا واقع در کشور محل سکونت متقاضی، که معمولاً ضمیمه گذرنامه می‌شود.
مقاصد بدون ویزا
مجموع مقاصدی که دارنده گذرنامه می‌تواند بدون دریافت ویزا از قبل، به آنها سفر کند، شامل دسترسی بدون ویزا، ویزای فرودگاهی، و مجوز الکترونیکی سفر.
رده‌بندی گذرنامه
رده‌بندی یک گذرنامه در شاخص نشان‌دهنده مجموعه مقاصد سفر معاف از ویزاست که در دسترس دارنده گذرنامه قرار داد.